Fatih Sultan Mehmet (1451 – 1481) II. Bayezit (1481 – 1512) Yavuz Sultan Selim (1512 – 1520) Kanuni Sultan Süleyman (1520 – 1566) II. Selim (1566 – 1574)Sokullu Mehmet Paşa Dönemi III. Murat (1574 – 1595)Sokullu Mehmet Paşa Dönemi FATİH SULTAN MEHMET DÖNEMİ (1451 – 1481) İSTANBUL’UN FETHİ (29 Mayıs 1453) Sebepleri : - İstanbul’un jeopolitik konumu - Hz. Peygamber’in müjdesine kavuşmak - Bizans’ın Anadolu beyliklerini ve şehzadeleri kışkırtması, Haçlı seferlerine davetiye çıkarması - Karadeniz ticaret yollarını ele geçirmek - Anadolu ile Rumeli toprakları arasındaki bütünlüğü sağlamak - Osmanlı ordusunun Rumeli’ye geçişini kolaylaştırmak Yapılan Hazırlıklar : - Rumelihisarı (Boğazkesen) yaptırıldı - Surları yıkabilecek toplar döktürüldü - 200.000 kişilik bir ordu oluşturuldu. - 400 parçalık bir donanma oluşturuldu. - Karamanoğulları üzerine bir sefer düzenlenerek gelebilecek bir tehlike önlendi. - Mora’ya bir ordu gönderilerek oluşabilecek tehditler önlendi. Gerekli hazırlıklar yapıldıktan sonra 1453 Nisan’ında kuşatma başlamış, 29 Mayıs 1453’de İstanbul fethedilmiştir. Sonuçları : - Ortaçağ kapanmış yeniçağ başlamıştır. - 1058 yıldır hüküm süren Bizans yıkılmıştır. - Osmanlı Devleti yükselme dönemine girmiştir. - Osmanlı Devleti bir imparatorluk haline gelmiştir. - Fener Rum Patrikhanesi ve Ortodoks halk Osmanlıların himayesine alınmıştır. - İstanbul başkent yapılmıştır. - İstanbul dini, ticari, kültürel ve ilim merkezi haline getirilmiştir. - İstanbul’dan kaçıp İtalya’ya giden bilim adamları Rönesans’a sebep olmuşlardır. - Karadeniz ticaret yolları Osmanlıların eline geçmiştir. - Coğrafi Keşiflere sebep olmuştur. - Anadolu ve Rumeli toprakları arasındaki bütünlük sağlanmıştır. - Osmanlıların İslam dünyasındaki itibarı artmıştır. - Osmanlı – Venedik ilişkilerinin bozulmasına yol açmıştır. ANADOLU’DAKİ FAALİYETLER : - 1459’da Cenevizliler’den Amasra alınmıştır. - 1460’da Candaroğulları’ndan Sinop alınmıştır. - 1461’de Trabzon Rum İmparatorluğu’na son verilmiştir. - 1466’da Karamanoğulları’ndan Konya ve Karaman alınmıştır. - 1473’de Akkoyunlular’la Otlukbeli Savaşı yapılmıştır. Otlukbeli Savaşı (1473) : Sebepleri : - Fatih’in Trabzon’u ele geçirmesi - Karamanoğulları beylerinin Uzun Hasan’a sığınması - Uzun Hasan’ın kendisini Timur gibi görmesi - Her iki hükümdarın da Anadolu’ya hakim olmak istemesi - İki hükümdarda da cihan hakimiyeti düşüncesi olması - Akkoyunlular’ın Tokat’ı yağmalamaları Savaşta teknik üstünlüğe sahip olan Osmanlılar galip gelmiş, Akkoyunlular yıkılış sürecine girmişler ve Osmanlı için bir tehlike olmaktan çıkmışlardır. Doğu Anadolu toprakları Osmanlı nüfuzu altına girmiştir. Not : Fatih’in Anadolu’daki faaliyetlerinin temel sebebi Anadolu Türk birliğini sağlamak istemesidir. RUMELİ’DEKİ FAALİYETLER : Sırbistan (1459), Mora (1460), Eflak (1462), Bosna – Hersek (1463-1465), Kili ve Akkerman hariç Boğdan (1476) ve Arnavutluk (1479) alınarak Balkanlar’ın fethi sağlanmıştır. DENİZLERDEKİ FAALİYETLER : * Ege adalarının fethi : Limni, Eğriboz, Taşoz, Semadirek, İmroz, Midilli,Bozcaada gibi adalar fethedildi. * Yunan adalarının fethi : Kefalonya, Ayamavra, Zanta adaları fethedildi. * Kırımın fethi : (1475) Kırım’ın fethiyle Karadeniz ticaret yolları denetim altına alınmış, bu durum Coğrafi keşifler’e sebep olmuştur. Ayrıca Karadeniz bir Türk gölü haline gelmiştir. * Rodos’un kuşatılması : (1480) Alınamamıştır. * Otranto’nun fethi : (1480) İtalya’nın Otranto kalesi fethedilmişse de Fatih’in ölmesiyle başlayan taht kavgaları yüzünden gerekli yardım yapılamadığı için tekrar kaybedilmiştir. OSMANLI VENEDİK SAVAŞLARI (1463 – 1479) Fatih’in gerçekleştirdiği faaliyetler Venedik’in ticaretine zarar vermiş özellikle denizlerdeki ve Balkanlar’daki fetihler 16 yıl süren savaşlara sebep olmuştur. Karada genellikle Osmanlılar, deniz de ise genellikle Venedikliler üstün gelmiştir. (1479)’da yapılan İmtiyazlar Antlaşması’ na göre ; - Her iki taraf aldıkları yerleri geri verecek - Kroya ve İşkodra kaleleri Osmanlılar’da kalacak - Arnavutluk, Mora, Dalmaçya kıyılarının bir kısmı Venedikliler’e bırakılacak - Venedikliler yıllık vergi ve savaş tazminatı ödeyecektir. Buna karşılık ; - Venedikliler İstanbul’da balyoz (elçi) bulundurabilecekler. - Venedikliler Osmanlı sularında serbestçe ticaret yapabilecekler - Osmanlı ülkesinde yaşayan Venedikliler’in davalarına kendi hakimleri bakacak. - Venedik bayrağı taşıyan gemilere saldırılmayacaktır. Not : İlk imtiyazlar Fatih tarafından ticareti geliştirmek ve Hıristiyan birliğini parçalamak amacıyla Venediklilere verildi. DİĞER GELİŞMELER : - Osmanlı yükseliş dönemine girmiş ve bir imparatorluk haline gelmiştir. - Mevcut kanunlar toplanıp geliştirilerek Kanunname-i Ali Osman (Fatih Kanunnamesi) çıkarılmıştır. - Buna göre devletin bekası için kardeş katline izin verilmiştir. - Böylece devlet, merkeziyetçi bir yapıya kavuşmuştur. - Divana padişah yerine sadrazamlar başkanlık yapmaya başlamıştır. - Fatih Camii ve onun yanına Sahn-ı Seman medreseleri inşa edilmiştir. - Klasik Osmanlı mimari üslubu ortaya çıkmıştır. - Cülus bahşişinin dağıtılması gelenek halini almıştır. - Şehzadelerin sancaklara vali olarak gönderilmesi adet haline geldi. - İlk altın para bastırılmıştır. II. BAYEZİT DÖNEMİ (1481 – 1512) * Cem Sultan Olayı : Cem Sultan II. Bayezit’a karşı Memlükler’in de kışkırtmasıyla birkaç kez taht mücadelesine girişmişse de mağlup olarak Rodos şovalyelerine sığınmış ve onlar tarafından papaya götürülmüştür. Not : Böylece olay uluslararası bir sorun haline gelmiştir. Cem Sultan olayı yüzünden ; - Batı’daki seferler duraklamış, - Endülüs Emevileri’ne gerekli yardım yapılamamış, - Safevi tehlikesi önlenememiş, - II. Bayezit döneminin sönük geçmesine sebep olmuş, - Papa ve Avrupa tarafından baskı unsuru olarak kullanılmıştır. * Karamanoğulları’nın Yıkılması (1483) : Karamanoğulları’na 1483 yılında II. Bayezit tarafından kesin olarak son verilmiştir. * Boğdan’ın Fethinin Tamamlanması (1484) : Kili ve Akkerman alınarak Boğdan’ın fethi tamamlanmıştır. Böylece Kırım ile kara bağlantısı sağlanmış ve Lehistan ile ilişkiler başlamıştır. * Osmanlı – Memlük İlişkileri (1485 – 1491) Sebepleri : - Fatih zamanından beri devam eden Hicaz su yolları sorunu - Cem Sultanı kışkırtmaları - Ramazan ve Dulkadiroğulları beylikleri üzerinde hakimiyet mücadelesi - Karamanoğulları’nı desteklemeleri - Hindistan’dan gönderilen hediyelere Memlükler’in el koymaları, Savaşlardan kesin bir sonuç alınamamış, Ramazanoğulları Beyliği toprakları vakıf toprağı olduğu için Memlüklü nüfuzuna bırakılmıştır. * Osmanlı – Venedik Savaşları (1499 – 1502) : Venedikliler’in Osmanlılar’ın durgunluk devresinden faydalanmak istemesi üzerine başlayan savaşlarda Osmanlı galip gelerek Modon, Koron, İnebahtı ve Navarin alınmıştır. * Osmanlı – İran İlişkiler : Şah İsmail 1502’de Akkoyunlu Devleti’ni yıkarak Şii – Safevi Devleti’ni kurmuştu. Anadolu’ya gönderdiği adamlar ile isyanlar çıkartmıştır. Bunlardan Şahkulu’nun isyanı uzun süre bastırılamamıştır. II. Bayezit’in yetersizliği ortaya çıkmış, bu da taht değişikliğine zemin hazırlamıştır. * Şehzade Selim’in İsyanı : Trabzon sancak beyi Yavuz, Rumeli’de sancak beyliği istemişse de verilmemiş ve isyan etmiştir. Başarılı olamamış, fakat bu savaşta ordunun hayranlığını kazanmıştır. Ordunun baskısı üzerine II. Bayezit Yavuz’u tahta geçirmek mecburiyetinde kalmıştır. YAVUZ SULTAN SELİM DÖNEMİ (1512 – 1520) * Şehzadeler sorunu : Yavuz kardeşlerini ve yeğenlerini ortadan kaldırarak rakipsiz olarak tahtta kaldıktan sonra asıl amacı olan Safevi tehlikesini önlemek için sefere çıkmıştır. * Çaldıran Savaşı (1514) : Şah İsmail’in Anadolu’da Şiiliği yayması ve isyanlar çıkartması karşısında İran üzerine bir sefer düzenleyen Yavuz, Çaldıran’da teknik üstünlüğünün de etkisiyle büyük bir zafer kazanmıştır. Sonuçları : - Şah İsmail ailesini ve hazinesini bırakarak canını zor kurtarmıştır. - Belli bir süre için Safevi tehdidi ve Şii tehlikesi önlenmiştir. - 1515 Turandağ Savaşı’yla Dulkadiroğulları’na son verilmiştir. Not-1: Anadolu Türk birliği kesin olarak sağlanmıştır. Not-2: Memlükler’le sınır komşusu olunmuştur. * Osmanlı – Memlük Savaşları (1516 – 1517) Sebepleri : - Memlükler’in Safeviler ile işbirliği yapması - Ramazanoğulları üzerinde hakimiyet mücadelesi - Yavuz’un İslam dünyasında birliği sağlamak istemesi - Baharat yolunu ele geçirmek istemesi Sonuçları : - 1516 Mercidabık Savaşı’nda Kansu Gavri mağlup edilerek Suriye, Filistin ve Kudüs, 1517 Ridaniye Savaşı’nda Tomanbay mağlup edilerek Mısır ve savaşılmadan Hicaz ele geçirilmiştir. - Memlüklüler yıkılmıştır. - Halifelik Osmanlılar’a geçmiştir. - Osmanlı devlet yönetiminde dini özellik önem kazanmış, teokratik bir yapıya kavuşmuştur. - Çok büyük ganimetler elde edilmiş ve hazine altınla dolmuştur. - Baharat yolu Osmanlı eline geçmiştir. - Kutsal emanetler Osmanlı koruyuculuğuna geçmiştir. - İslam dünyasında birlik sağlanmıştır. - Venedikliler, Kıbrıs için Memlükler’e ödediği vergiyi Osmanlı’ya ödemeye başlamışlardır. KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN DÖNEMİ (1520 - 1566) İÇ İSYANLAR : * Canberdi Gazali İsyanı (1521) Şam – siyasi * Ahmet Paşa İsyanı (1524) Mısır – şahsi * Baba Zünnun İsyanı (1526) Yozgat – ekonomik * Kalenderoğlu İsyanı (1527) Karaman – dini BATI SEFERLERİ : * Belgrat’ın Fethi (1521) : Orta Avrupa’nın kapıları Osmanlılar’a açılmıştır. * Mohaç Meydan Muharebesi (1526) : Macar kralı Layoş’un Şarlken ve Ferdinand’a güvenerek Osmanlı aleyhine çalışması üzerine sefere çıkan Kanuni, Mohaç’ta Macaristan ordusunu imha etmiştir. Erdel beyi Yanoş, Macar kralı yapılmış, Macaristan Osmanlı’ya bağlanmış, bu durum Osmanlı-Avusturya ilişkilerinin bozulmasına neden olmuştur. * I. Viyana Kuşatması (1529) : Ferdinand’ın Yanoş’un krallığını kabul etmeyerek saldırması üzerine Kanuni yeni bir sefere çıkmıştır. Ferdinand karşısına çıkmayınca Viyana’yı kuşatmış, fakat ordunun hazırlıksız olması ve mevsimin geçmesi nedeniyle başarılı olunamamıştır. * Almanya Seferi (1532) : Ferdinand’ın tekrar Macaristan’a saldırması üzerine meseleye köklü çözüm bulmak amacıyla Kanuni, Şarlken üzerine sefere çıkmıştır. Karşısına hiçbir ordu çıkmamıştır. Ferdinand’ın barış teklifini İran sorunu yüzünden kabul etmiştir. 1533 İstanbul Antlaşmasına göre; ¨ Ferdinand, Yanoş’un Macar krallığını kabul edecek. ¨ Avusturya kralı protokolde Osmanlı sadrazamına eşit sayılacak ¨ Barış süresi Avusturya’ya bırakılacak ¨ Avusturya yıllık vergi ve tazminat ödeyecek. Not: Avusturya ile yapılan ilk antlaşmadır. Osmanlılar Avusturya’ya üstünlüğünü kabul ettirmiştir. * Macaristan’ın Osmanlı Topraklarına Katılması (1541) : Ferdinand, Yanoş’un oğlu Sigismund’un Macar krallığını kabul etmeyerek saldırınca sefere çıkan Kanuni Macaristan’ı 3 parçaya bölmüştür. Asıl Macaristan Budin eyaleti olarak Osmanlı’ya katılmış, Erdel, Sigismund’a, Macaristan’ın küçük bir bölümü de vergi karşılığında Avusturya’ ya bırakılmıştır. * Zigetvar Seferi (1566) : Ferdinand’ın yerine geçen oğlu Maximilyen’in saldırıso üzerine Kanuni 13. Ve son seferine çıkmıştır. Kale fethedilmeden bir gün önce ölmüş, kalenin fethini gerçekleştiren Sokullu Mehmet Paşa sefere devam etmeyerek geri dönmüştür. FRANSA’YLA İLİŞKİLER : Kanuni, Şarlken’in Avrupa’da tek güç olmasını engellemek amacıyla bir taraftan Reform hareketlerini desteklerken diğer taraftan yaptığı seferlerle Fransa Kralı Fransuva’yı kurtarmış ve tahta Şarlken karşısında güçlü tutabilmek için ekonomik ayrıcalıklar verilmiştir. 1535-Kapitülasyon Antlaşması’na göre ; - Fransızlar Osmanlı sularında serbestçe ticaret yapabilecekler - Fransız tüccarlardan düşük gümrük vergisi alınacak - Osmanlı ülkesinde yaşayan Fransızlar’ın kendi aralarındaki davalara Fransız hakimler bakacak - Osmanlı ile olan sorunlarda ise davalara Osmanlı mahkemeleri bakacak, fakat tercüman bulundurabilecekler - Aynı haklardan Osmanlı Devleti de yaralanabilecek - Bu antlaşma iki hükümdar hayatta kaldığı sürece devam edecektir. Not : 1740 yılında I. Mahmut zamanında kapitülasyonlar sürekli hale getirilmiştir. OSMANLI – İRAN İLİŞKİLERİ (1534 – 1555) Kanuni’nin Avrupa’daki meşguliyetinden faydalanmak isteyen İranlılar sınırda karışıklıklar çıkarınca Kanuni İran üzerine 3 sefer düzenlemiştir. Son seferinde kışı Amasya’da geçirerek ertesi yıl İran’ı ortadan kaldırmayı düşünmüşse de gönderilen elçilerle bir antlaşma yapılmıştır. 1555 Amasya Antlaşmasına göre ; Bağdat, Nahçivan, Erivan ve çevresi Osmanlı’ya katılmıştır. Not : İran ile yapılan ilk resmi antlaşmadır. HİNT DENİZ SEFERLERİ (1538 – 1553) : Hint müslümanlarının yardım isteği, bölgedeki Portekiz üstünlüğüne son vermek, Kızıldeniz’de yeniden üstün konuma gelebilmek için 4 sefer düzenlenmiştir. 1638 – Hadım Süleyman Paşa, 1551 – Piri Reis, 1552 – Murat Reis, 1553 – Seydi Ali Reis seferleri gerçekleştiren kaptanlardır. Sefere gereken önemin verilmemesi, Osmanlı kaptanların tecrübesizliği, donanmanın okyanuslara dayanıklı olmaması ve Hint müslümanlarından gerekli desteğin alınamaması üzerine seferlerde istenilen başarı sağlanamamıştır. Yemen, Aden, Arap yarımadası, Maskat çevresi hakimiyet altına alınmış, Kızıldeniz’deki Portekiz üstünlüğüne son verilmiş, Kızıldeniz, Basra Körfezi Osmanlı denetimine girmiştir. DENİZLERDEKİ GELİŞMELER * Rodos’un Fethi (1522) : Konumu çok önemli olan bu adanın fethiyle Ege Denizi’nin güvenliği büyük ölçüde sağlanmıştır. * Cezayir’in Alınması (1533) : Barbaros’un Kaptan-ı Derya olması ile savaşılmadan Osmanlı topraklarına katılmıştır. * Preveze Deniz Zaferi (1538) : Şarlken’in oluşturduğu Andrea Dorya komutasındaki haçlı donanması mağlup edilmiş, Akdeniz bir Türk gölü haline gelmiştir. * Nis Seferi (1543) : Fransa’ya yardım amacıyla mücadele edilmiştir. * Trablusgarb’ın fethi (1551) : Şarlken’in kontrolündeki Sen Jan Şovalyeler’inden Turgut Reis tarafından alınmıştır. * Cerbe Savaşı (1559) : Turgut Reis’in Andrea Dorya ile yaptığı büyük bir deniz savaşıdır. Böylece İspanyollar’ın elindeki Cerbe adası alınmıştır. * Malta Kuşatması (1565) : Akdeniz’de korsanlık yapan Sen Jan Şovalyeleri’nin elindeki ada kuşatılmışsa da Turgut Reis’in şehit düşmesi üzerine kuşatma kaldırılmıştır. SOKULLU MEHMET PAŞA DÖNEMİ (1564- 1579) * Sakız Adası’nın Fethi (1568) : Cenevizlilerden Kaptan-ı Derya Piyale Paşa tarafından alınmıştır. Not : Ege’deki Türk hakimiyeti pekişmiştir. * Yemen’in Fethi (1568 – 1570) : Koca Sinan Paşa yeniden almıştır. * Kıbrıs’ın Fethi (1571) : Venedikliler’den Kıbrıs’ın alınmasıyla Doğu Akdeniz tamamen Osmanlı egemenliğine girmiş, İnebahtı Savaşı’na sebep olmuştur. * İnebahtı Savaşı (1571): Venedik öncülüğündeki haçlı donanmasıyla yapılan savaşta Osmanlı donanması imha edilmiş, fakat altı ay içinde yeni bir donanma inşa edilmiştir. * Tunus’un Fethi (1574) : Osmanlı’nın İnebahtı bozgunundan sonra Akdeniz’de üstünlüğünü devam ettirdiğinin anlaşıldığı savaştır. İspanyollar’dan alınmıştır. * Lehistan’ın Osmanlı Himayesine Girmesi (1575) : Erdel Prensi’ni kral seçtiren Sokullu, böylece Lehistan’ı himaye altına almıştır. * Vadi’üs – Seyl Savaşı : Fas Osmanlı himayesine girmiş, Kuzey Afrika’nın fethi tamamlanmış, Portekizliler denizlerdeki üstünlüklerini İngilizlere kaptırmışlardır. KANAL PROJELERİ : Don – Volga Kanalını Açma Projesi : - Rusların Karadeniz’e inmelerini, Kırım’a saldırmalarını önlemek - Kafkas hanlıklarını hakimiyet altına almak - Orta Asya Türkleri’yle doğrudan irtibata geçmek - İpek yolunu canlandırmak - İran’ı kontrol altında tutmak amacıyla gerçekleştirilmek istenmişse de tamamlanamamıştır. Not : Ayrıca bu dönemde gündeme gelen Süveyş ve Marmara kanal projeleri de gerçekleştirilememiştir.